Hercule’s Labor 5
The Augean Stables Cleans Up.
2011
Eurystheus ordered Hercules to clean up King Augeas’ stables. Hercules knew this job would mean getting dirty and smelly, but sometimes even a hero has to do these things. Then Eurystheus made Hercules’ task even harder: he had to clean up after the cattle of Augeas in a single day. Now King Augeas owned more cattle than anyone in Greece. Some say that he was a son of one of the great gods, and others that he was a son of a mortal; whosever son he was, Augeas was very rich, and he had many herds of cows, bulls, goats, sheep and horses. Hercules in order to accomplish the labor he dug wide trenches to two rivers that flowed nearby. He turned the course of the rivers into the yard. The rivers rushed through the stables, flushing them out, and all the mess flowed out the hole in the wall on other side of the yard.
Sanatorio Project
Των εικαστικών: Μαρίας Ανδρομάχης Χατζηνικολάου, Νίκου Ποδιά
Η ιδέα για το σανατόριο – project γεννήθηκε κατά τη διάρκεια μίας επίσκεψης της Μαρίας Ανδρομάχης Χατζηνικολάου στα Χάνια Πηλίου. Πιο συγκεκριμένα ήταν μία επίσκεψη στο σημείο όπου χτίστηκε το πρώτο σανατόριο της Ελλάδας, το σανατόριο του ιατρού Γ. Καραμάνη, μια ιατροκοινωνική (και όχι μόνο) καινοτομία του 20ου αιώνα που σήμερα αποτελεί, θα έλεγε κανείς, ένα ‘όμορφο΄ ερείπιο με μια ξεχασμένη ιστορία.
Το project σύντομα συμπεριέλαβε και τον Νίκο Ποδιά. Οι δύο καλλιτέχνες, που τους συνδέει ο κοινός τόπος καταγωγής, ξεκίνησαν πρώτα από όλα με την διάθεση να γνωρίσουν το κτήριο και να φωτίσουν την ιστορία του. Το σανατόριο λειτούργησε ως θεραπευτήριο με στόχο την νοσηλεία ασθενών και η επιτυχία σε συνδυασμό με το πανέμορφο περιβάλλον έφερε πολλούς καλλιτέχνες της γενιάς του ΄30, φίλους του γιατρού Γ. Καραμάνη και της γυναίκας του Άννας (αργότερα γνωστής ως Άννα Σικελιανού), που επισκέφτηκαν τον χώρο ως πνευματικό ησυχαστήριο.
Με προσκεκλημένους είκοσι καλλιτέχνες στο project, στόχος μας ήταν να προσεγγίσουμε εικαστικά το χώρο και την ατμόσφαιρα του σανατόριου μέσα από τέσσερις δράσης, που θα περιλαμβάνουν τα εξής:
01. Η δημιουργία ενός “ιδιότυπου” ανοιχτού αρχείου http://sanatorio-archives.blogspot.com, μέρος του εικαστικού έργου sanatorioproject, που θα παρουσιάζει όλο το αρχειακό υλικό που ανέσυρε αυτή η προσπάθεια κατανόησης να προσεγγίσουμε εικαστικά το χώρο και την ατμόσφαιρα του σανατόριου μέσα από ντοκουμέντα, κείμενα, δημοσιεύσεις, πηγές, συνεντεύξεις κ.α.
02. Μια in situ δράση / έκθεση διάρκειας μιας ημέρας στον τόπο των χαλασμάτων του σανατορίου (κατά τη διάρκεια μιας τριήμερης διαμονής των συμμετασχόντων καλλιτεχνών στην περιοχή Χάνια Πηλίου).
03. Παρουσίαση του project στο Πεδίο Δράσης Κόδρα 2011 στις 3 Σεπτεμβρίου
04. Την έκδοση ενός Art book – κατάλογος, που θα προκύπτει από τα έργα / σημειώσεις των καλλιτεχνών που θα πάρουν μέρος στο project.
05. Την συνολική παρουσίαση του project σ’έναν άλλο χώρο.
Κάθε ύλη, οργανική και ανόργανη, υπόκειται στην αναπόφευκτη φθορά. Κάποιες φορές, η φθορά είναι αποτέλεσμα μιας προηγούμενης χρήσης, ενώ κάποιες άλλες προϊόν της εκούσιας επίσπευσής της. Μπορεί επίσης να λογίζεται ως συνέπεια της δράσης ενός εξωγενούς παράγοντα, ενός ιού ή ενός ακραίου καιρικού φαινομένου. Μπορεί απλά, τέλος, να είναι το φυσικό επακόλουθο της αδράνειας. Ο χρόνος της είναι ταυτόχρονα ο παρατατικός, ο ενεστώτας και ο εξακολουθητικός μέλλοντας.
Το ίδιο το κτήριο, ως μοντέρνο ερείπιο, επιδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο την επίδραση της φθοράς από την χρόνια εγκατάλειψή του. Μια σειρά από καλλιτέχνες, στον ελάχιστο χρόνο της μίας ημέρας, θα κληθούν να επέμβουν εφήμερα σε αυτό, να ανασημασιοδωτήσουν την παρατεταμένη αποδόμησή του, είτε αναδεικνύοντάς την, είτε χρησιμοποιώντας την ως δημιουργικό εφαλτήριο. Την ίδια στιγμή, κάποιοι άλλοι, ορμώμενοι από την σημερινή κατάστασή του, προσέτρεξαν σε πρακτικές μιας «αρχαιολογίας του παρόντος», μιας συμβολικής αναδόμησής του ή μιας επιτάχυνσης της διαδικασίας καταστροφής του, είτε ακόμα και στην μερική αναμόρφωσή του, καθιστώντας το με τούτον τον τρόπο βιώσιμο και φιλόξενο για την εκεί παρουσία καλλιτεχνών και επισκεπτών.
Έτσι, οι καλλιτεχνικές παρεμβάσεις, άλλοτε υποκείμενες στη φθορά και άλλοτε αντιστεκόμενες σε αυτήν, απαντούν στους διαφορετικούς χρόνους της επενέργειάς της. Άλλοτε, δηλαδή, παρακινούνται από το παρελθόν και άλλοτε στέκονται και εφορμούν από ένα απαρέγκλιτο παρόν. Τι γίνεται όμως με τον μέλλοντα, εκείνον που θα εξακολουθεί να υπόσχεται την αποτροπή της φθοράς, τη διαφυγή από αυτήν;
Αναπόσπαστο κομμάτι του εγχειρήματος αποτελεί η δημιουργία ενός ιδιόμορφου αρχείου. Η δημιουργία τέτοιων αρχείων απαντάται συχνά τα τελευταία χρόνια ως μέρος πολλών αντίστοιχων σύγχρονων καλλιτεχνικών σχεδιασμάτων. Το εν λόγω αρχείο προτίθεται να καταγράψει, πέρα από ό, τι συνδέεται με τη σχετική δραστηριότητα του ιδρυτή του σανατορίου Γεώργιου Καραμάνη και με τη λειτουργία του χώρου, οτιδήποτε άπτεται της μετά από την εγκατάλειψή του συνθήκης. Η ιστορία του κτηρίου ως ερείπιο, η προηγούμενη χρήση του, αλλά και κάθε μετέπειτα μεταβολή ή παρέμβαση στο συγκρότημα του σανατορίου, καλλιτεχνική ή όχι, εμπεριέχονται σε αυτό. Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα αρχείο που καταγράφει –και θα συνεχίσει να καταγράφει- την ίδια τη φθορά, στη βάση ενός συγκεκριμένου –όσο και χαρακτηριστικού- παραδείγματος, ικανού να αποτελέσει το εννοιολογικό αντίβαρο μιας δημιουργικής πράξης συμβολικής αποκατάστασης, όπως είναι η επανεγγραφή στοιχείων, σημείων, κάθε λογής παρεμβάσεων και καλλιτεχνικών έργων εντός του.
Κώστας Χριστόπουλος
Η εικαστική δράση sanatorio project στο Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Πρόκειται για την ολοκλήρωση της εικαστικής δράσης, η οποία ξεκίνησε insitu στο πρώτο Σανατόριο ύψους (1909-1966) στα Χάνια του Πηλίου, που ίδρυσε ο ιατρός Γιώργος Καραμάνης [1] (1873-1964), απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η ιδέα και ο σχεδιασμός του sanatorioproject ανήκει στους εικαστικούς Μαρία Ανδρομάχη Χατζηνικολάου και Νίκο Ποδιά, οι οποίοι, μετά από επιτόπια έρευνα που έκαναν τόσο στο κτήριο, όσο και στα αρχεία μιας ολόκληρης εποχής, προσκάλεσαν και άλλους δεκαοχτώ καλλιτέχνες για να πραγματοποιήσουν έργα στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του Σανατορίου .
Η συλλογική αυτή βιωματική εμπειρία μεταφέρεται τώρα στο Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου οι καλλιτέχνες επέλεξαν επιστημονικά, καλλιτεχνικά ή ιστορικά τεκμήρια των συλλογών και δημιούργησαν πρωτότυπα έργα ειδικά για το Μουσείο, ολοκληρώνοντας έτσι τον κύκλο της εικαστικής δράσης sanatorioproject.
Ο άμεσος και συχνά ποιητικός διάλογος των έργων των καλλιτεχνών με τα εκθέματα προσκαλεί τον επισκέπτη σε μια πολύπλευρη εμπειρία, η οποία ελπίζουμε να φέρει ξανά στην επιφάνεια την ουσιαστική έννοια της ψυχαγωγίας : «αγωγή της ψυχής».
Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες :Γεροδήμος Βασίλης, Ζαφειρόπουλος Θοδωρής, Ζαφειρόπουλος Βαγγέλης, Καπέλλος Γιάννης, Λύρα Ελένη, Μαντίκου Λίνα, Μπελημπασάκης Γιάννης, Μπουρίκα Μαρία, Πάσχου Ισιδώρα, Παπαδημητρίου Νίκος, Παπαδοπούλου Γιούλα, Παπαδοπούλου Καλυψώ, Ποδιάς Νίκος, Σταυράκη Μαργαρίτα, Τοπτσίδου Ολυμπία, Χατζηνικολάου Μαρία Ανδρομάχη, Χριστόπουλος Κώστας.
Συμμετέχουν οι: Καγιά Σοφία-μεσόφωνος, Σάλεμ Πέπο-φλάουτο, Καγιά Μαρίνη-ηθοποιός.
Συμμετέχουν οι φορείς: Γενικά Αρχεία του Κράτους- Ν. Μαγνησίας, Ιστορικό Αρχείο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Eπιμέλεια, συντονισμός έκθεσης για το Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών:
Ειρήνη Σαββανή, Ιστορικός Τέχνης.
[1] πρώτος σύζυγος της μετέπειτα Άννας Σικελιανού.
