Bunker

From a war shelter, to a ’shelter’ of ideas

The word ‘bunker /shelter’ did not exist in the Athenian vocabulary. Haven foreseen the clouds of the War of 1936, the Metaxas government designed and implemented a civil protection program, a network of shelters. ‘Bunker’ exhibition takes place in a real bunker shelter located at 33 Praxitelous street, within a modernist building of the second half of the 1930s which remains well preserved in it’s original form. Within a distinctive atmosphere in which art meets the hidden heritage and history of Athens, 17 artists comment on issues of power, withdrawal, decay, conflict, time and transformation, staging their work as a temporary ‘refuge’ of ideas. Bunker, the Athenian story. Though small in size, the Bunker shares all of the features of the larger modules including, two chambers, thick armoured door and a ventilation system, living space, bathroom, and most important and rare – an original food storage space. War preparations were to be tragically confirmed with the invasion of Nazi in troops in Poland on September 39. At the same time, the worst nightmares for uncontrolled and relentless bombardment of cities, surfaces, as Poland’s historical city capital Warsaw was flattened by Nazi bombs. The bunker shelters constructed under the Metaxa’s government, to many an exaggerated act of precaution, are suddenly perceived under a new light and dimension. Considering the strict guidelines for shelter construction that required 30 cm reinforced walls, standard space of two rooms – a primary and secondary chamber, while for larger shelters it was obligatory to have feeding areas and space for personal hygiene, a shielded entrance and at least one emergency exit, one can only imagine the irritation of the master builders as they were bound to work within these strenuous restrictions. Up until now, the mere horror for anonymous aerial attacks was for the bourgeois intellectuals, a thought of their wildest imagination which utterly changed into a dramatic reality. Once the privileged residents and owners of the new apartment house blocks in Exarchia, Kolonaki, Kypseli and Patisia and in the heart of Athens realized that the strict building regulations may save their lives, they seriously considered which friends or relatives should accompany them to the bunkers. Fortunately, Athens was never bombarded by the Axis forces – only limited to the destructions brought on by the ‘Dekemvriana’(1944 Post war conflict fought in Athens).

Participating artists: Nikos Artemis, Eleanna Balesi, Kostas Bassanos, Athina Pavlou Benazi, Katerina Botsari, Hrakleia Dede, Kyriaki Goni, Babis Karalis, Anna Maneta, Dimitris Merantzas, Alexandra Nakou, Sofia Ntovoli, Natassa Poulantza, Angelos Skourtis, Kostas Tsolis, Andreas Vousouras, Theodoros Zafeiropoulos.

Curated by: Georg Georgakopoulos

Bunker

Από το καταφύγιο του πολέμου στο «καταφύγιο» των ιδεών

Η λέξη «καταφύγιο» δεν υπήρχε στο αθηναϊκό λεξιλόγιο. Η κυβέρνηση Μεταξά, βλέποντας ήδη από το 1936 τα πρώτα σύννεφα του πολέμου να συγκεντρώνονται, εκπόνησε ένα πρόγραμμα προστασίας του πληθυσμού. Σε ένα μεσοπολεμικό καταφύγιο της οδού Πραξιτέλους, 17 καλλιτέχνες δημιουργούν το δικό τους προσωρινό «καταφύγιο» ιδεών· εμπνεόμενοι από θέματα εξουσίας, εγκλεισμού, φθοράς, σύγκρουσης, χρόνου και μετάλλαξης, φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με ένα αθέατο κομμάτι της ιστορίας, αλλά και της ψυχής της Αθήνας. Η έκθεση «Bunker» πραγματοποιείται σε ένα πραγματικό καταφύγιο που στεγάζεται στην Πραξιτέλους 33, ένα μοντερνιστικό κτίριο του δεύτερου μισού της δεκαετίας το 1930 που, συμπωματικά, έφτασε σχεδόν ακέραιο στις ημέρες μας. Bunker, η αθηναϊκή ιστορία. Το καταφύγιο αυτό, αν και μικρό, περιλαμβάνει το σύνολο των προδιαγραφών μεγαλύτερων κατασκευών, με δύο θαλάμους, θωρακισμένες πόρτες εισόδου και εξαερισμών, χώρο ενδιαίτησης και τουαλέτα, αλλά, το πιο σημαντικό και σπάνιο, μια τροφοθήκη. Η αναμονή και οι προετοιμασίες για πόλεμο επιβεβαιώνονται τραγικά με την εισβολή των ναζιστικών στρατευμάτων στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του ’39. Ταυτόχρονα, οι χειρότεροι εφιάλτες για ανεξέλεγκτο και ανηλεή βομβαρδισμό πόλεων γίνονται πραγματικότητα με την ισοπέδωση της ιστορικής πόλης και πρωτεύουσας Βαρσοβίας. Τα καταφύγια, που φαίνονταν σε πολλούς μέχρι τότε υπερβολή του καθεστώτος Μεταξά, παίρνουν αίφνης μία καινούργια διάσταση. Λαμβάνοντας υπόψη την αυστηρότατη νομοθεσία της εποχής για την οικοδόμηση των καταφυγίων, όπως ότι τα τοιχώματα έπρεπε να έχουν πάχος τουλάχιστον 30 εκατοστών και να είναι από οπλισμένο σκυρόδεμα ή έπρεπε να υπάρχουν τουλάχιστον δύο δωμάτια, ένας προθάλαμος και ένας κύριος θάλαμος, ενώ στα μεγαλύτερα καταφύγια ήταν υποχρεωτική η ύπαρξη χώρων σίτισης και υγιεινής, θωρακισμένης πόρτας εισόδου και τουλάχιστον μίας εξόδου κινδύνου, αντιλαμβάνεται κανείς την αρχική γκρίνια των κατασκευαστών. Η σκέψη και μόνο του ανώνυμου τρόμου από τον ουρανό, μέχρι πρότινος θέμα επιστημονικής φαντασίας για την αστική τάξη των πόλεων και για τους διανοουμένους, παίρνει μια δραματική στροφή προς την πραγματικότητα. Όταν οι προνομιούχοι κάτοικοι και ιδιοκτήτες των νέων πολυκατοικιών σε Εξάρχεια, Κολωνάκι, Κυψέλη και Πατήσια αλλά και στην καρδιά της Αθήνας συνειδητοποιούν ότι τα παράπονα και οι διαμαρτυρίες σχετικά με τις ακριβές προδιαγραφές κατασκευής των οικιών τους δεν θα τους σώσουν τη ζωή, αρχίζουν να σκέφτονται σοβαρά ποιους φίλους ή συγγενείς επιτρέπεται να έχουν μαζί τους στα καταφύγια. Ευτυχώς η Αθήνα δεν βομβαρδίστηκε ποτέ από τις δυνάμεις του Άξονα και οι μόνες καταστροφές στον αστικό ιστό, περιορισμένων διαστάσεων, έγιναν κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών.

Συμμετέχουν: Νίκος Αρτέμης, Ανδρέας Βούσουρας, Κυριακή Γονή, Ηράκλεια Δέδε, Θοδωρής Ζαφειρόπουλος , Μπάμπης Καραλής, Άννα Μανέτα, Δημήτρης Μεράντζας, Ελεάννα Μπαλέση, Κώστας Μπασάνος, Αθηνά Παύλου Μπενάζη, Κατερίνα Μπότσαρη, Αλεξάνδρα Νάκου, Σοφία Ντόβολη, Νατάσσα Πουλαντζά, Άγγελος Σκούρτης, Κώστας Τσώλης.

Επιμέλεια: Γιώργος Γεωργακόπουλος