Devalue
Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνκής Τέχνης, Αθήνα
Το iset εγκαινιάζει την Πέμπτη, 31 Μαρτίου 2016 την έκθεση Απαξία/Αξία/Υπεραξία. Μεταξύ «έργου» και «τέχνης». Η επιμέλεια της έκθεσης, καθώς και το κείμενο της παράλληλης έκδοσης, είναι μια πρόταση της ιστορικού τέχνης Χάρις Κανελλοπούλου. Αντιμέτωποι με τη δυσχερή οικονομική συνθήκη, βρισκόμενοι στο πλαίσιο μίας αποδυναμωμένης αγοράς ως μέλη μιας διαρκώς διογκούμενης εικαστικής κοινότητας, καλλιτέχνες (όπως και άλλοι ασχολούμενοι γύρω από την τέχνη επαγγελματίες) καλούνται να δράσουν σε πολλές περιπτώσεις ταυτόχρονα ως πνευματικοί δημιουργοί, παραγωγοί, φορείς παροχής υπηρεσιών κι αυτοαπασχολούμενοι επαγγελματίες, βιώνοντας ολοένα και περισσότερο την απομάκρυνση του προσδιορισμού της εργασίας τους με χρηματικούς όρους και την ανταμοιβή της στη σφαίρα του συμβολικού κεφαλαίου. Ως εκ τούτου, ικανοποιούνται από ένα «ψυχικό εισόδημα» το οποίο παρουσιάζει οφέλη όπως η «παρουσία στο χώρο», το κύρος και η καλλιτεχνική αναγνώριση, η επαγγελματική και κοινωνική δικτύωση, αλλά απέχει από την υλική αμοιβή που θα εξασφαλίσει ή θα συμβάλλει στον βιοπορισμό, ενώ θα προσφέρει κίνητρο και χρηματοδότηση για μία όσο το δυνατόν απρόσκοπτη εικαστική πορεία. Υπό αυτό το πρίσμα, πώς καθορίζεται, στη σημερινή εποχή της οικονομικής και πολιτιστικής κρίσης, η αξία του έργου τέχνης και της καλλιτεχνικής εργασίας; Μπορούν να διατηρηθούν ενωμένα τα κομμάτια της «αλυσίδας της αξίας» ενός έργου, από την αρχική ιδέα δημιουργίας, στη διαδικασία υλοποίησης, και μέχρι τον αντίκτυπό του στην πολιτιστική βιομηχανία; Στην έκθεση αυτή στο iset, έξι εικαστικοί –οι Βασίλης Βλασταράς, Μάρθα Δημητροπούλου, Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος, Βασίλης Μπαλάσκας, Ανδρέας Σάββα και Έφη Σπύρου– εικονοποιούν μέσα από το έργο τους ιδέες και προβληματισμούς σχετικά με τους όρους διεξαγωγής της καλλιτεχνικής παραγωγής, της εξέλιξης της εργασίας τους –με όρους δημιουργικούς, αλλά και ρεαλιστικής εξασφάλισης της επιβίωσής της–, της διττής αξίας του έργου τέχνης ως «υψηλού» και εμπορικού αγαθού, ακόμα και στην «αδύναμη» αγορά της κρίσης, αλλά και της ενδεχόμενης εξάρτησής του από αυτήν. Σε αντιδιαστολή με την τρέχουσα πραγματικότητα, στην έκθεση παρουσιάζεται υλικό από το αρχείο του iset σχετικά με τους όρους καλλιτεχνικής παραγωγής και το κλίμα της ελληνικής οικονομίας της τέχνης προηγούμενων δεκαετιών – μία εποχή εύνοιας του ατομισμού, προβολής του εικαστικού «ονόματος» και διασφάλισης της κραταιάς αξίας του έργου τέχνης, άλλοτε με αισθητικούς και άλλοτε με οικονομικούς όρους, μέσα από την αναζήτηση μιας επιτυχούς πορείας στο σύστημα και το χρηματιστήριο της τέχνης.
To βίντεο King Kong αποτελεί καταγραφή μίας performance την οποία πραγματοποίησε ο Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος στο λιμάνι του Μπέργκεν της Νορβηγίας το 2014. Με όχημα μία σχεδία, τραβώντας κουπί πάνω σε μία καρέκλα γραφείου, ο εικαστικός περιπλανήθηκε στη θάλασσα για έξι ώρες, επιχειρώντας να χαράξει τη δική του διαδρομή και τραβώντας παράλληλα την προσοχή των διερχόμενων πλοίων. Σε ένα –κατά την περισσότερη ώρα– ήρεμο περιβάλλον, το ενδιαφέρον κορυφώνεται, όταν η συνέχεια της μοναχικής πορείας του καλλιτέχνη φαίνεται πλέον να εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπιστεί από το διασταυρούμενα διερχόμενο πλοίο King Harald – ένα ογκώδες πλεούμενο που τελικά αναγκάζεται να κάνει μανούβρα στο προγραμματισμένο δρομολόγιό του για να αποφύγει τη μικρή σχεδία, δίνοντάς της χώρο ύπαρξης και συνέχειας του ταξιδιού της, αφήνοντάς την όμως παράλληλα να ταλαντεύεται και να παρασύρεται από τα απόνερά του. Στο ποιητικό περιβάλλον της ήρεμης θάλασσας –εκεί όπου φαίνεται ότι τίποτα δεν μπορεί να «ταράξει» το γαλήνιο –ή και στατικό– υπάρχον τοπίο, ο Ζαφειρόπουλος σκηνοθετεί ένα παράτολμο εγχείρημα που βασίζεται οπτικά σε έντονα αντιθετικές εικόνες και στοχεύει να οδηγήσει τη σκέψη στη σύγκριση και τη «σύγκρουση» αντιφατικών εννοιών× στο έργο του καλούνται τόσο να«συνυπάρξουν» όσο και να «αναμετρηθούν» η μικρή κλίμακα απέναντι στη μεγάλη, η ατομική πορεία απέναντι στη μαζική κίνηση, η κοπιώδης χειρωναξία για τη διεκπεραίωση της διαδρομής απέναντιστη μηχανική πλεύση, η παρορμητική προσωπική προσπάθεια απέναντι στην προγραμματισμένη πορεία, η θέληση του ενός απέναντι στην οργάνωση των πολλών, η δυναμική της ατομικότητας απέναντι στη δύναμη της θεσμοθετημένης εξουσίας. Με κίνητρο την παρουσίαση μιας επιτέλεσης που φέρει τα χαρακτηριστικά μίας αυθόρμητης, αλλά και συνειδητά ενορχηστρωμένης αφυπνιστικής πράξης, το έργο του Ζαφειρόπουλου αποτελεί ένα εύστοχο σχόλιο για τις πιθανότητες μιας ενδεχόμενης αναδιάταξης της προσωπικής μας πορείας μέσα σε ένα υπάρχον πλαίσιο εδραιωμένων θεσμών και απόψεων – όπως, παραδείγματος χάριν, είναι και το σύστημα της αγοράς της τέχνης. Λαμβάνοντας υπόψη την ισχύ των κυρίαρχων μηχανισμών και ιδεολογιών –κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής φύσης– που εμφανίζονται ως το καίριο πλαίσιο οργάνωσης στο οποίο αναμένεται να τοποθετηθούν και να προσδιοριστούν προσωπικές κινήσεις και επιλογές, το έργο θέτει το ερώτημα της εφικτής συμπόρευσης ατομικών αναγκών και κοινωνικοοικονομικών κατεστημένων απόψεων, καθώς και της δυνατότητας ύπαρξης χώρου και σεβασμού όχι μόνο στη «νομοτελειακή» κυριαρχία του «μεγάλου», αλλά και στην έκφραση του «ατομικού», που ειδικά υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες εμφανίζεται ασταθής και αμφίβολη, σχεδόν αδιέξοδη μπροστά στις υπάρχουσες κοινωνικοπολιτικές παραμέτρους.