Ελαιώνας 2023, Χθόνιο και Ανθρωπόκενος

Περιοχή Μαρκόνι, Σταθμός μετρό Ελαιώνας, Αθήνα
Επιμέλεια: Δημήτρης Τρίκας

Η εικαστική έκθεση «Ελαιώνας ‘23 – Χθόνιο και Ανθρωπόκαινος» φιλοξενεί τα έργα 48 καλλιτεχνών, συνοδευόμενη από ένα πλούσιο δημόσιο πρόγραμμα, performances και άλλες δράσεις. Εστιάζει στο Χθόνιο στοιχείο και την Ανθρωπόκαινο εποχή μέσα από την σύγκρουση αλλά και την συνομιλία τους, με την περιοχή του Ελαιώνα να αποτελεί το πεδίο μελέτης και το σημείο τέλεσης και αναφοράς.Η έκθεση με τα έργα, τις ομιλίες και τις δράσεις του πρότζεκτ έχει ως στόχο να αναδείξει τις κρίσιμες και σύνθετες καταστάσεις που έχει προκαλέσει η διαχρονική συνομιλία αλλά και σύγκρουση Φύσης και Ανθρώπου, τα δίπολα που κυριαρχούν στην περιοχή σαν αποτέλεσμα του σκληρού ανθρώπινου αποτυπώματος, την σχέση του παρελθόντος με το παρόν και αντιστρόφως. Ο περίφημος Ελαιώνας επί Πεισίστρατου, στο πέρασμα του χρόνου και μέσα από τις ανθρώπινες επιλογές εξελίχθηκε στη γόνιμη αγροτική γη της Αθήνας μέχρι τη δεκαετία του εξήντα, που με τη σειρά της μετατράπηκε σε νεκρή γη από τα απόβλητα της άναρχης εκβιομηχάνισης.Παρόντα είναι τα πεδία του Χθόνιου και της Αρχαιολογίας με την γονιμότητα του εδάφους και την τελετουργική διάσταση της διαδρομής των μυστών, όσο και της Ανθρωποκαίνου εποχής με την ανθρώπινη δραστηριότητα που αντανακλά, λοιπόν, στην πολιτική και την οικονομική εξέλιξη της περιοχής, στη χρονική της διαδρομή, με τις καταστρεπτικές συνέπειες στη φύση και το τοπίο που άφησε το ανθρώπινο αποτύπωμα, αλλά και το κρίσιμο ερώτημα που αφορά στο σήμερα και το μέλλον της περιοχής (και όχι μόνον) : «και τώρα τι κάνουμε;» 

Σταγδιν Λαας

Άψητες πήλινες πέτρες, εκτοξευτήρας νερού.

Διαστάσεις μεταβλητές.

2023

Ας ξεκινήσουμε από την διαπίστωση πως διαχρονικά η περιοχή του Αθηναϊκού Ελαιώνα ήταν ένα απέραντο αποθετήριο. Ένας τόπος που κάθε είδος ύλης κατρακυλά και επικάθεται άτακτα στο έλεος μιας εφήμερης αναβολής. Ένα συνονθύλευμα από παρατημένα εργοτάξια, προγραμματικές δηλώσεις και σχεδιάσματα που προσμένουν καρτερικά το ευτοπικό μέλλον. Πνιγερός ιδρώτας από αδιάκοπες φορτοεκφορτώσεις, διαπεραστικοί ήχοι από λάστιχα να αγκομαχούν στην φθαρμένη άσφαλτο για να προλάβουν τις παραδόσεις στα μητρώα των logistic. Μια γη κουρασμένη και ανήμπορη να ρουφήξει τις καιρικές και ανθρωπογενής εκκρίσεις. Εντούτοις, όλα όσα συμβαίνουν στις μέρες μας στην δυστοπική επιφάνεια της περιοχής κρύβουν πολλά μυστικά στα χθόνια σπλάχνα αυτής της μυστηριώδους επικράτειας. Αρχαιολογικές και γεωλογικές έρευνες τεκμηριώνουν πως στο σημείο αυτό ήταν κάποτε οι εύφορες όχθες του Κηφισού. Το ανεμπόδιστο ποτάμι κουβαλούσε ακούραστα φερτά υλικά και γονιμοποιούσε το υπέδαφος με πλούσιες συγκεντρώσεις σε άργιλο. Λίγο παρακάτω στα εργαστήρια του αρχαίου κεραμικού, τεχνίτες μορφοποιούσαν περίτεχνα την χωμάτινη ύλη για να δημιουργήσουν τις αριστουργηματικές οικοσκευές και κτερίσματα που σήμερα θα συναντήσουμε στα απανταχού Μουσεία της οικουμένης. Απρόσμενα, η συνάντηση με την γεώδης υλικότητα εντοπίζεται και στο εργαστήριο πλαστικής της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ όπου οι πρωτοετής φοιτητές / φοιτήτριες για να αισθανθούν την φόρμα, τη μάζα, το σχέδιο δημιουργούν αντίγραφα μαρμάρινων θραυσμάτων από το νταμάρι της Πεντέλης με πηλό. Στο τέλος του εξαμήνου οι εργασίες καταλήγουν στα σκουπίδια και έτσι την τελευταία δεκαετία συγκεντρώθηκε ένα τεράστιο απόθεμα από πήλινα- άψητα απορρίμματα. Η ταύτιση των δύο τόπων και η σχεσιακή αναγωγή της υλικότητας του χώματος τόσο ως καταγωγή όσο και ως επέκεινα ήταν τα βασικά συστατικά και η αφετηρία για το έργο με τίτλο: Σταγδιν Λαας (αρχαίος όρος για το αυτόματο πότισμα και την πέτρα). Η μεταφορά των απορριμμάτων από το ΕΜΠ μεθοδεύεται κοπιαστικά και η 7 τόνων ξερολιθιά χτίζεται στο τσιμεντένιο αδιέξοδο-ξέφωτο για να μας μεταφέρει την αρχέγονα μνημειακή μορφή του τύμβου. Το μπέκ του αυτόματου ποτίσματος σε συνδυασμό με το νερό της βροχής μουσκεύει και λιώνει σταδιακά τους λίθους και σύντομα ο σωρός μεταμορφώνεται σε βουνό υπό κλίμακα. Τώρα βλέπουμε τις χαράδρες τις διάβρωσης και τα ρυάκια να διαμορφώνουν αχειροποίητα την αλήθεια ενός οικοδομημένου οικοσυστήματος. Τα χωμάτινα μπάζα παραδόθηκαν στην φυσική εντροπία και έγιναν τοπίο, η μάχη του πηλού με το νερό γίνετε μια σχέση αισθητικού συμβιβασμού και η λάσπη δεν είναι ενοχλητική, τα τσιμέντα πρασίνισαν, ευτυχώς για μια ακόμη φορά η φύση μας νίκησε.