Back to Athens 10: Geometry of racional, a review

Μέγαρο Ησαΐα, Αθήνα
Επιμέλεια: Γιώργος Γεωργακόπουλος

Στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής δραστηριότητας στην καρδιά του Αθηναϊκού κέντρου, η μεγάλη διακαλλιτεχνική διοργάνωση «Back to Athens 10 International Art Meeting 2023: Geometry of racional» φιλοξενείται στο εμβληματικό Μέγαρο Ησαΐα. To Back to Athens είναι μία ετήσια επιθεώρηση απόψεων, τάσεων και έργων που συγκεντρώθηκαν τον τελευταίο χρόνο και αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο τόσο για την καλλιτεχνική κοινότητα όσο και για το φιλότεχνο κοινό, θέτοντας καίρια ζητήματα που αγγίζουν και διαμορφώνουν το σύγχρονο και καθημερινό πολιτισμό. Στη φετινή διοργάνωση, οι προτάσεις και οι σκέψεις διαμοιράζονται σε πάνω από 20 επιμελητικές εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και πάνω από 170 καλλιτέχνες και επιμελητές με στόχο την κατά το δυνατόν σφαιρική καταγραφή των εικαστικών απόψεων. Από το 2012, το Back to Athens διαμορφώνει ένα πολιτιστικό χάρτη της Αθήνας ανοίγοντας ξανά ιστορικά και εμβληματικά κτίρια, χώρους, σημεία που αποκαλύπτουν τη δική τους, ιδιαίτερη Αθηναϊκή ιστορία, και όχι μόνο. Η μεγάλη αυτή ετήσια καλλιτεχνική συγκέντρωση επιλέγει τοποθεσίες που χαρακτηρίζονται από διαφορετικά κοινά, διαπολιτισμικά και πολυπολιτισμικά στοιχεία. Στον σύγχρονο κόσμο και τις κοινωνίες όπου όλα πλέον συνδέονται μεταξύ τους σε ένα ενιαίο σύνολο το Back to Athens 2023 με ειδικό τίτλο “Geometry of racional, a review”

Ποίος θα Πετάξει τον Τελευταίο Λίθο ; / Who Throws the Last Stone ?
Η παραγωγή του βίντεο έγινε σε συνεργασία με την Alyssa Moxley (US)
HD Video με ήχο
Διάρκεια: 15.59 λεπτά
2015

Το έργο είναι προϊόν συνεργασίας μεταξύ του εικαστικού καλλιτέχνη Θ. Ζαφειρόπουλου και της sound artist Alyssa Moxley. Παράχθηκε το καλοκαίρι του 2015 στο Διεθνές Residency (φιλοξενία καλλιτεχνών) που διοργάνωσε το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σύρου (SIFF). Το έργο απαρτίζεται από 12 βιντεοσκοπημένες δράσεις και ηχητικές καταγραφές. Χώροι και αντικείμενα (μαρμάρινη ποτίστρα, σιδερένια ταμπέλα, σκουριασμένη σκάλα, γούρνα βυρσοδεψείου, ανεμογεννήτρια, απομεινάρια κτηρίου, η προτομή του φιλόσοφου Φερεκύδη, μια συκιά, μια μάντρα ξερολιθιάς, δύο δίδυμες παραλίες, ο φράκτης του ναύσταθμου, μια πολυθρόνα) δέχτηκαν πέτρες χωρίς να φαίνεται αυτός που τις εκτοξεύει όχι για να πληγωθούν ή να καταστραφούν παρά για να παράξουν τον μοναδικό ήχο της υλικότητας τους και αναδειχθεί η ανθρωπολογικά διφορούμενη και ιστορικά πολυσήμαντη σημασία της αρχέγονης πράξης του λιθοβολισμού. Όλες οι ηχογραφήσεις και βιντεοσκοπήσεις έγιναν με ειδικό εξοπλισμό που συνέλαβε ταυτόχρονα τον ήχο και την εικόνα των επιπτώσεων στο εσωτερικό και το εξωτερικό των παραπάνω τόπων και αντικειμένων. Αυτός ο τρόπος σύλληψης εικόνας και ήχου επιτρέπει και ενισχύει την αισθητηριακή εντύπωση της αλληλεπίδρασης των επιπτώσεων και την μεταφορική σημασία της βίαιης πρόσκρουσης ως μια συνύπαρξη (σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο) τόσο του εσωτερικού (με την επίδραση επί του υλικού των αντικειμένων) και του εξωτερικού (κίνηση του ήχου μέσω του περιβάλλοντα χώρου). Οι συμβολισμοί των επιλεγμένων αντικειμένων και χώρων καταστρώνουν μια πανανθρώπινη αφήγηση σχετικά με την φθορά και την χρήση της ύλης, την πολιτική και πολιτισμική προέλευση των συμβόλων. Θεωρητικό και συμβολικό πλαίσιο Λιθοβολισμός είναι η ρίψη πέτρας εναντίον κάποιου ή κάτι. Η πράξη ξεκινά από ενστικτώδη αμυντική κίνηση του πρωτόγονου ανθρώπου εναντίον ζώου που δημιουργεί απειλή ή που προκαλεί κίνδυνο. Με αυτό το πνεύμα της απομάκρυνσης βρίσκουμε το λιθοβολισμό ως κατάλοιπο και σε αρχαίες γιορτές. Στα Λιθοβόλια της Τροιζήνας όπως και στην ελευσινιακή γιορτή Βαλλητύς (προφανώς από το βάλλω), το πετροβόλημα αποτελούσε μια συμβολική μάχη με μυστηριακό χαρακτήρα. Συμβόλιζε το κυνήγι του παλιού, ώστε να δοθεί δυνατότητα να έρθει το καινούριο. Τα Λιθοβόλια γιορτάζονταν προς τιμήν της Δαμίας και της Ανυησίας, δυο γονιμικών θεοτήτων που ταυτίζονται με τη Δήμητρα και την Περσεφόνη. Συμβόλιζαν δηλαδή τη διαδοχή (αλλά και την αντίθεση) δύο εποχών με σκοπό τη γονιμότητα της φύσης και την καλή γεωργική παραγωγή επίσης ο λιθοβολισμός συναντιέται ακόμα ως πολεμική τακτική σε πολύ μεταγενέστερους αιώνες. Στον ισλαμικό νόμο κατά κανόνα οι γυναίκες που κατηγορούνται για μοιχεία, καθώς και για διάφορα αδικήματα, πραγματικά ή όχι καταδικάζονται σε θάνατο με λιθοβολισμό. Επιφυλάσσεται μάλιστα στους πιο στενούς συγγενείς να ρίξουν τους πρώτους λίθους. Σε κάποιες περιπτώσεις η πίεση της παγκόσμιας κοινής γνώμης, οργανώσεων, διπλωματικών αρχών ακόμα και κυβερνήσεων επιτυγχάνει τη μετατροπή της ποινής του θανάτου με λιθοβολισμό σε θανάτωση με άλλο τρόπο. Ακόμα σπανιότερα μπορεί να χαριστεί η ποινή και να επιτραπεί η αναχώρηση σε άλλη χώρα. Η βάρβαρη αυτή συνήθεια που εξακολουθεί να εφαρμόζεται κατά περίπτωση είναι βεβαίως προγενέστερη του ισλαμισμού, ενώ παλαιότερα είχε και ευρύτερη γεωγραφική διασπορά. Ο λιθοβολισμός εφαρμοζόταν τόσο στη θεοκρατική κοινωνία των Ισραηλιτών όσο και σε διάφορες ελληνικές πόλεις κράτη. Το έργο «Ποίος θα Πετάξει τον Τελευταίο Λίθο;» είναι μια ποιητική επεξεργασία του διπόλου: επιθυμία έκφρασης της εξουσίας, και ματαιότητα για υπερβολική δύναμη. Ιστορικά, η δράση να πετούμε πέτρες ως τιμωρία αναφέρεται στη στιγμή της αναγνώρισης της ταυτότητας του ρίπτη και του δέκτη. Στο προκείμενο οπτικοακουστικό αποτέλεσμα ο θεατής λειτουργεί ως μεσολαβητής μεταξύ του δοχείου και της πράξης καθώς η ταυτότητα δεν αποκαλύπτεται ποτέ μέσα στην εικόνα επιτρέποντας στο θεατή να υποθέσει το πλεονεκτικό σημείο λαμβάνοντας έτσι ένα ξεχωριστό, μοναδικό, ή εντοπίσιμο ρόλο. Εδώ, τα αντικείμενα αντιπροσωπεύουν αρχετυπικά και συμβολικά χαρακτηριστικά της θρησκευτικής παράδοσης και της κοινωνίας, καθώς και τις προ-υπάρχουσες συνθήκες του κόσμου.